دولت کانادا در تصمیمی مهم و راهبردی، محدودیت «رشته تحصیلی» را برای دانشجویان بین‌المللی که از برنامه‌های مدرک‌دار کالج‌های این کشور فارغ‌التحصیل می‌شوند، لغو کرده است. این تغییر سیاست که از سوی اداره مهاجرت، پناهندگان و شهروندی کانادا (IRCC) اعلام شده، به دانشجویان بین‌المللی اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به تطابق رشته تحصیلی خود با معیارهای خاص، برای برنامه مجوز کار پس از تحصیل (PGWP) درخواست دهند. این تحول نه تنها فرصت‌های جدیدی را برای هزاران دانشجوی خارجی در کانادا فراهم می‌کند، بلکه مزیت رقابتی کالج‌های کانادایی را در بازارهای بین‌المللی بازمی‌گرداند.
بازگشت به سیاست فراگیر
تا پیش از این تغییر، محدودیت رشته تحصیلی که در سال ۲۰۲۴ وضع شده بود، بخشی از تلاش دولت کانادا برای نظارت دقیق‌تر بر بخش آموزش بین‌المللی بود. بر اساس داده‌های منتشرشده توسط CBC و IRCC، در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳، رشته‌های مرتبط با کسب‌وکار پرطرفدارترین گزینه برای دانشجویان بین‌المللی در کانادا بوده‌اند، به‌ویژه در کالج‌های واقع در مراکز شهری. این تمرکز بیش از حد بر رشته‌های تجاری، نگرانی‌هایی را درباره ارزش این مدارک در بازار کار کانادا و توانایی فارغ‌التحصیلان برای تبدیل شدن به ساکنان دائمی و مفید این کشور ایجاد کرده بود.
روپا بانرجی، دانشیار دانشگاه متروپولیتن تورنتو و دارنده کرسی تحقیقاتی کانادا در زمینه شمول اقتصادی مهاجران، در سال ۲۰۲۴ به CBC گفته بود: «دانشجویان از برنامه‌هایی فارغ‌التحصیل می‌شوند که ارزش چندانی در بازار کار ندارند و نمی‌توانستند شغل‌هایی پیدا کنند که به آن‌ها امکان انتقال به اقامت دائم و مشارکت فعال در جامعه کانادا را بدهد.»
با این حال، تصمیم جدید IRCC که در وب‌سایت رسمی این اداره اعلام شده، روشن می‌کند که از این پس، تمامی فارغ‌التحصیلان برنامه‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد کالج‌ها و دانشگاه‌های کانادا، در صورت احراز شرایط زبانی، واجد شرایط دریافت PGWP خواهند بود. لاریسا بزو، مدیرعامل دفتر کانادایی آموزش بین‌المللی، در واکنش به این تغییر در لینکدین نوشت: «فارغ‌التحصیلان برنامه‌های مدرک‌دار کالج‌ها دیگر نیازی به رعایت شرط رشته تحصیلی برای PGWP ندارند.»
تبعیض ناروا یا اصلاح یک اشتباه؟
محدودیت پیشین، که تنها چند ماه برقرار بود، کالج‌های کانادا را در موقعیت رقابتی نامناسبی در برابر دانشگاه‌ها قرار داده بود. کالج‌ها که اغلب دو برابر دانشگاه‌ها دانشجوی بین‌المللی در رشته‌های تجاری جذب می‌کردند، به دلیل این سیاست با کاهش جذابیت در بازارهای خارجی مواجه شده بودند. اما واقعیت این است که کالج‌های کانادایی، فراتر از رشته‌های تجاری، در تربیت دانشجویانی با مهارت‌های تخصصی و مورد نیاز اقتصاد محلی این کشور بسیار موفق عمل کرده‌اند.
انجمن کالج‌ها و مؤسسات کانادا (CICan)، نهاد اصلی نمایندگی کالج‌های دولتی، در اکتبر ۲۰۲۴ با انتقاد از این سیاست نابرابر اعلام کرده بود: «اصلاحات جدید، کالج‌های دولتی را مجبور می‌کند تا ثابت کنند برنامه‌هایشان با نیازهای ملی بازار کار هم‌راستاست، در حالی که چنین شرطی برای مدارک کارشناسی دانشگاه‌ها اعمال نمی‌شود. این تمایز نادرست، کیفیت و اهمیت مدارک کالج‌ها را زیر سؤال می‌برد و ارتباط ضروری میان نیازهای محلی بازار کار و فارغ‌التحصیلان ماهر بین‌المللی را نادیده می‌گیرد.»
اکنون با لغو این محدودیت، به نظر می‌رسد دولت کانادا گامی در جهت رفع این نابرابری برداشته است. اما آیا این تغییر کافی خواهد بود؟ برخی کارشناسان معتقدند که آسیب واردشده به اعتبار کالج‌ها در بازارهای کلیدی مانند هند، چین و آفریقا، که منبع اصلی دانشجویان بین‌المللی هستند، ممکن است به زمان نیاز داشته باشد تا ترمیم شود.
چرا PGWP مهم است؟
برنامه مجوز کار پس از تحصیل یکی از محبوب‌ترین مسیرهای مهاجرتی برای دانشجویان بین‌المللی در کاناداست. این برنامه به فارغ‌التحصیلان اجازه می‌دهد تا حداکثر سه سال پس از اتمام تحصیلات خود در کانادا بمانند و تجربه کاری کسب کنند، تجربه‌ای که اغلب به دریافت اقامت دائم منجر می‌شود. جذابیت این برنامه در مقایسه با کشورهایی مانند ایالات متحده، که بیش از نیمی از دانشجویان بین‌المللی آن در رشته‌های STEM (علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) تحصیل می‌کنند، کانادا را به مقصدی برجسته برای تحصیل تبدیل کرده است.
لغو محدودیت رشته تحصیلی، به کالج‌های کانادا این امکان را می‌دهد تا با قدرت بیشتری به جذب دانشجویان خارجی بپردازند و جایگاه خود را در برابر رقبای جهانی تقویت کنند. این تغییر به‌ویژه برای دانشجویانی که به دنبال تحصیل در رشته‌های متنوع و عملی هستند، خبر خوشایندی است.
نگاهی به آینده
اگر چه این تصمیم مورد استقبال جامعه آموزش بین‌المللی قرار گرفته، اما پرسش‌هایی درباره پایداری این سیاست‌ها در بلندمدت باقی است. دولت کانادا در سال‌های اخیر با افزایش فشارها برای مدیریت جریان مهاجرت و اطمینان از هم‌راستایی آموزش با نیازهای اقتصادی روبه‌رو بوده است. آیا این تغییر نشانه‌ای از انعطاف بیشتر در سیاست‌گذاری است یا تنها پاسخی موقت به انتقادات فزاینده؟
برای دانشجویان ایرانی که کانادا را به‌عنوان مقصدی برای تحصیل و مهاجرت انتخاب کرده‌اند، این خبر می‌تواند انگیزه‌ای مضاعف باشد. کالج‌های کانادا با ارائه برنامه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر و عملی‌تر در مقایسه با دانشگاه‌ها، اکنون فرصت بیشتری برای جذب استعدادهای جوان از ایران و دیگر نقاط جهان دارند.
در نهایت، این تحول نشان‌دهنده تلاش کانادا برای حفظ جایگاه خود به‌عنوان یکی از پیشروترین مقاصد آموزش بین‌المللی است، در حالی که همزمان به دنبال تعادل میان نیازهای داخلی و تعهدات جهانی خود می‌گردد. زمان نشان خواهد داد که آیا این سیاست جدید می‌تواند اعتماد ازدست‌رفته را بازگرداند و آینده‌ای روشن‌تر برای دانشجویان بین‌المللی در این کشور رقم بزند یا خیر.