در تاریخ 3 ژوئن 2025، دولت کانادا لایحهای با عنوان “قانون مرزهای مستحکم” را با نام رسمی “لایحه C-2” به مجلس عوام ارائه داد. این لایحه، یکی از مهمترین پیشنهادهای اخیر در حوزه مهاجرت و پناهندگی در کانادا است و هدف آن ایجاد اصلاحات اساسی در سیستم مرزی، مقابله با جرائم سازمانیافته و تغییرات عمده در قوانین پناهندگی کانادا است. در این مطلب از دریچه مهاجرت، با جدیدترین تغییرات قوانین پناهندگی کانادا آشنا خواهید شد.
اگر در این خصوص سوالاتی دارید، میتوانید آن را در بخش نظرات مطرح کنید تا مشاوران دریچه مهاجرت به آن پاسخ دهند.
وضعیت فعلی لایحه C-2
در حال حاضر، لایحه C-2 در مرحله نخست موسوم به “خوانش اول” در پارلمان کانادا قرار دارد. این بدان معنا است که هنوز به قانون تبدیل نشده و مسیر تصویب آن ادامه دارد. در این مرحله فقط معرفی کلی انجام میشود و هیچ رایگیری یا بحث محتوایی صورت نمیگیرد. مراحل بعدی شامل خوانش دوم، بررسی در کمیته تخصصی، گزارش نهایی، خوانش سوم و بررسی در مجلس سنا است. فقط پس از عبور از تمام مراحل قانونی و تایید سلطنتی است که لایحه تبدیل به قانون میشود.
تغییرات قوانین پناهندگی کانادا در لایحه C-2
لایحه C-2 در چندین حوزه کلیدی تغییرات عمدهای در قوانین پناهندگی کانادا را پیشنهاد میکند که میتواند به طور مستقیم بر ایرانیان تاثیر بگذارد. در ادامه، به بررسی این تغییرات کلیدی میپردازیم:
اصلاحات در سیستم پناهندگی داخل کانادا (بخش 7 لایحه)
بخش 7 لایحه C-2 شامل موارد زیر است:
- حذف سیستم “کشورهای مبدا تعیینشده”.
- اعطای اختیار به وزیر برای تعیین اطلاعات و مدارک مورد نیاز درخواستهای پناهندگی.
- اجازه به “بخش حمایت از پناهندگان” (RPD) در هیئت مهاجرت و پناهندگی کانادا (IRB) برای مختومه اعلام کردن یا انصراف تلقی کردن درخواستها تحت شرایط خاص.
- تعلیق رسیدگی به پرونده در صورت عدم حضور فیزیکی متقاضی در کانادا.
- پیشبینی مقررات برای تعیین نماینده برای افراد آسیبپذیر (مانند افراد زیر 18 سال یا کسانی که قادر به درک ماهیت رسیدگی نیستند).
تاثیر بر ایرانیان: ایرانیانی که بهدلیل مشکلات روحی یا موانع زبانی قادر به رعایت دقیق الزامات نیستند، امکان دارد بدون بررسی کامل، پروندهشان مختومه شود. از سوی دیگر، تعیین نماینده برای افراد آسیبپذیر میتواند یک حمایت مثبت باشد.
بیشتر بخوانید: آیا قوانین شهروندی کانادا در آستانه انقلابی بزرگ است؟ لایحه C-3 و آینده شما!
اختیارات گسترده وزیر مهاجرت (بخش 8 لایحه)
این بخش به وزیر مهاجرت اختیارات ویژهای میدهد که شامل موارد زیر هستند:
- رد، تعلیق یا خاتمه رسیدگی به درخواستها یا مدارک مهاجرتی
- استناد به دلایلی همچون امنیت ملی، سلامت عمومی یا “منافع عمومی”
خطر برای ایرانیان: در صورت تشدید تنشهای سیاسی میان ایران و کانادا، دولت میتواند رسیدگی به درخواستهای ایرانیان را متوقف کند. اصطلاح مبهم “منافع عمومی” فضای تفسیری زیادی به دولت میدهد که میتواند به زیان متقاضیان تمام شود.
دلایل جدید برای عدم صلاحیت درخواست پناهندگی (بخش 9 لایحه)
این بخش، یکی از تاثیرگذارترین قسمتهای لایحه برای پناهجویان بالقوه است و تغییرات بنیادینی در صلاحیت درخواست پناهندگی ایجاد میکند. بخش 9 دو دلیل جدید را برای عدم ارجاع درخواست حمایت پناهندگی به هیئت مهاجرت و پناهندگی (IRB) معرفی میکند:
- ورود پس از 24 ژوئن 2020 و تاخیر در ارائه درخواست
متقاضی پس از تاریخ 24 ژوئن 2020 وارد کانادا شده و درخواست خود را بیش از یک سال پس از روز ورودش ارائه کرده باشد. اگر پس از این تاریخ چندین بار ورود صورت گرفته باشد، دوره یک ساله از روز پس از اولین ورود محاسبه میشود. این قانون شامل همه افراد، از جمله دانشجویان و دارندگان اقامت موقت میشود.
- ورود از طریق مرز زمینی کانادا-ایالات متحده در مکانی غیر از بندر ورودی رسمی و تاخیر در ارائه درخواست
متقاضی از طریق یک گذرگاه مرزی زمینی نامنظم از ایالات متحده وارد کانادا شده و درخواست خود را پس از اتمام مهلت زمانی مشخص شده در مقررات مهاجرت و حمایت از پناهندگان (IRPR) ارائه کرده باشد. این مهلت زمانی 14 روز است. لایحه C-2 عملا دوره 14 روزه قبلی را برای همه اینگونه درخواستها حذف میکند و درخواستهای ارائه شده پس از این دوره را فاقد صلاحیت میداند.
توجه داشته باشید که این قوانین به صورت ماسبق اعمال میشوند، یعنی به درخواستهایی که از تاریخ معرفی لایحه تا تصویب نهایی آن ارائه میشوند، تعلق میگیرند.
نتایج بالقوه برای ایرانیان: دانشجویان یا توریستهایی که پس از مدتی تصمیم به پناهندگی میگیرند، در صورت گذشتن بیش از یک سال از ورودشان، ممکن است فاقد صلاحیت شناخته شوند. همچنین، کسانی که بهطور غیرقانونی از آمریکا وارد میشوند و دیرتر از 14 روز درخواست میدهند، با رد صلاحیت مواجه خواهند شد.
بیشتر بخوانید: لنا دیاب، وزیر جدید مهاجرت کانادا | نگاهی به برنامهها و سیاستها
اشتراکگذاری اطلاعات (بخش 6 لایحه)
بخش 6 لایحه C-2 اجازه میدهد تا اطلاعات شخصی در داخل اداره شهروندی و مهاجرت و با سایر نهادهای دولتی فدرال و استانی برای اهداف خاص به اشتراک گذاشته شود. هدف بهبود کارایی و هماهنگی اعلام شده است.
پیامدها برای ایرانیان: این موضوع نگرانیهایی را در مورد حریم خصوصی ایجاد میکند. برای افرادی از کشورهایی مانند ایران، افتادن اطلاعات به دست افراد نادرست میتواند عواقب جدی برای آنها یا خانوادههایشان در ایران داشته باشد. این نگرانی ممکن است منجر به عدم افشای کامل اطلاعات در درخواستها شود که خود میتواند تاثیر منفی بر پروندهها داشته باشد.
سناریوهای مهم برای ایرانیان مقیم کانادا
برای درک بهتر تاثیرات لایحه C-2 بر وضعیت پناهندگی، به سناریوهای فرضی زیر توجه کنید:
- سناریوی ۱: دانشجوی ایرانی که از سال ۲۰۲۱ در کانادا حضور دارد و شرایط در ایران بدتر شده است.
تاثیر: اگر این فرد درخواست پناهندگی خود را بیش از یک سال پس از اولین ورودش (بعد از 24 ژوئن 2020) ارائه دهد، درخواست او ممکن است طبق بخش 9۹ لایحه C-2 فاقد صلاحیت تشخیص داده شود. این امر حتی اگر درخواست قبل از تصویب لایحه ارائه شده باشد، به دلیل اثر ماسبق، اعمال میشود. در این صورت، او ممکن است مجبور به اتکا به PRRA شود.
- سناریوی 2: فرد ایرانی که از مرز زمینی ایالات متحده به طور نامنظم عبور کرده است.
تاثیر: طبق بخش 9 لایحه C-2، اگر این فرد درخواست پناهندگی خود را بیش از 14 روز پس از ورود ارائه دهد، درخواست او فاقد صلاحیت خواهد بود. این به طور قابل توجهی پنجره زمانی برای جستجوی مشاوره حقوقی و ارائه درخواست را کوتاه میکند.
- سناریوی 3: خانواده ایرانی با درخواست پناهندگی در حال رسیدگی که قبل از معرفی لایحه C-2 ارائه شده است.
تاثیر: صلاحیت درخواست آنها نباید تحت تاثیر دلایل جدید عدم صلاحیت در بخش 9 قرار گیرد، زیرا این دلایل به درخواستهایی که قبل از معرفی لایحه ارائه شدهاند، اعمال نمیشود. با این حال، آنها همچنان میتوانند تحت تاثیر اختیارات گستردهتر وزیر (بخش 8) یا تغییرات در پردازش سیستم پناهندگی (بخش 7) قرار گیرند.
- سناریوی 4: فرد ایرانی که درخواست پناهندگیش رد شده و اکنون با حکم اخراج مواجه است.
تاثیر: تاثیر مستقیم لایحه C-2 بر این فرد کمتر مربوط به صلاحیت درخواست است و بیشتر به نحوه اعمال PRRA یا ADR مربوط میشود. قوانین جدید عدم صلاحیت ممکن است تعداد افرادی را که در این وضعیت قرار میگیرند، افزایش دهد.
نکته مهم: این تغییرات قوانین پناهندگی کانادا میتواند منجر به افزایش تعداد افرادی شود که از وضعیت قانونی خارج شده یا “زیرزمینی” میشوند.
PRRA و ADR: آخرین فرصتها برای ماندن در کانادا
ارزیابی ریسک پیش از اخراج (PRRA)، یکی از آخرین ابزارهای قانونی برای جلوگیری از بازگرداندن افراد به کشور مبدا است. این ارزیابی بررسی میکند که آیا فرد در صورت بازگشت با خطراتی مانند شکنجه، آزار شدید یا مجازاتهای غیر انسانی مواجه خواهد شد یا نه.
برای بسیاری از ایرانیانی که ممکن است طبق لایحه C-2 درخواست پناهندگیشان رد یا فاقد صلاحیت اعلام شود، PRRA میتواند تنها راه باقیمانده برای اثبات خطر بازگشت باشد.
ADR بهمعنای به تعویق افتادن موقت اخراج افراد به کشوری است که در آن بحران انسانی یا ناامنی شدید وجود دارد. این ابزار برای حمایت از افراد خاص طراحی نشده، بلکه ناظر به وضعیت کلی کشور است.
بیشتر بخوانید: حذف امتیاز پیشنهاد شغلی از سیستم اکسپرس اینتری: تأثیرات و پیشبینیها
در حال حاضر، ایران در فهرست کشورهایی است که ADR برای آنها اعمال میشود. این بدان معنا است که بسیاری از ایرانیانی که حکم اخراج دارند، فعلا به ایران بازگردانده نمیشوند. اما این حمایت موقت است و هر زمان که شرایط ایران بهنظر دولت کانادا بهتر شود، ADR لغو خواهد شد.
چه زمانی و برای چه کسانی PRRA قابل استفاده است؟
PRRA تنها زمانی در دسترس قرار میگیرد که CBSA (آژانس خدمات مرزی کانادا) از فرد بخواهد برای آن اقدام کند. این فراخوان معمولا پس از صدور حکم اخراج، رد یا مختومه شدن درخواست پناهندگی، رد درخواست PRRA قبلی یا بررسی قضایی صورت میگیرد. متقاضی نمیتواند خودسرانه برای PRRA اقدام کند.
چگونه PRRA را درخواست دهیم؟
پس از دریافت اطلاعیه رسمی CBSA، باید ظرف 15 روز فرمها را پر کرده و ارسال کرد. مدارک پشتیبان که دلایل ترس از بازگشت را نشان میدهند نیز معمولا ظرف 30 روز باید ارائه شوند. ارسال از طریق پست یا سامانه epost Connect انجام میشود. مشاوره حقوقی در این مرحله حیاتی است.
نکته: در PRRA فقط مدارکی بررسی میشود که جدید باشند یا قبلا به دلایلی قابل ارائه نبودهاند. تکرار دلایل قبلی یا مدارک تکراری قابل قبول نیست.
چه کسانی با وجود ADR ممکن است اخراج شوند؟
افرادی که با وجود ADR ممکن است اخراج شوند، شامل موارد زیر میشوند:
- افرادی با سوابق کیفری جدی
- تهدیدات امنیتی
- ناقضان حقوق بشر یا قوانین بینالمللی
- اعضای باندهای جنایتکار
نکته: در صورت لغو CBSA، ADR اخراج افراد دارای حکم را از سر میگیرد. بنابراین، ایرانیانی که تنها به ADR تکیه کردهاند، ممکن است بدون آنکه پرونده پناهندگی آنها بررسی شده باشد، بازگردانده شوند.
اگر لایحه C-2 اجرا شود، تعداد بیشتری از متقاضیان ایرانی ممکن است حتی به جلسه رسیدگی پناهندگی نرسند و مستقیم حکم اخراج دریافت کنند. در این شرایط، تنها امید آنها ADR خواهد بود؛ ابزاری موقت که در هر زمان ممکن است لغو شود.
بیشتر بخوانید: جدیدترین تغییرات مهاجرتی کانادا در سال 2025؛ تغییراتی که باید بدانید!
نکات مهم در مواجهه با تغییرات قوانین پناهندگی کانادا
با توجه به پیچیدگیهای لایحه C-2 و قوانین مهاجرتی کانادا، نکات زیر را جدی بگیرید:
- لایحه C-2 هنوز قانون نشده است: این لایحه در مرحله خوانش اول است و میتواند تغییر کند. این نکته هم برای مدیریت نگرانیها و هم برای تشویق به هوشیاری و پیگیری اهمیت دارد.
- اهمیت مشاوره حقوقی به موقع: با توجه به پیچیدگی تغییرات قوانین پناهندگی کانادا و سازوکارهای موجود (PRRA، ADR)، جستجوی مشاوره از وکلای مهاجرت واجد شرایط یا مشاوران رسمی ثبتشده بسیار مهم است. آنها میتوانند وضعیت فردی را در برابر قوانین جدید ارزیابی کنند.
- ارائه اطلاعات دقیق و سازگار: تناقضات میتواند اعتبار درخواستها را خدشهدار کند.
- بهروز ماندن در مورد تغییرات قوانین و سیاستهای مهاجرتی: چشمانداز حقوقی پویا است. پیگیری منابع رسمی (وبسایتهای IRCC، IRB) و منابع حقوقی معتبر جامعه اهمیت دارد.
- رویکرد فعالانه و پیشگیرانه: لایحه C-2 ضربالاجلهای سختگیرانهتر و دلایل جدید عدم صلاحیت را معرفی میکند. منتظر ماندن تا زمانی که مشکلی پیش بیاید (مانند انقضای ویزا یا تصمیم برای درخواست پناهندگی) ممکن است خیلی دیر باشد.
لایحه C-2، با عنوان “قانون مرزهای مستحکم”، تاثیرات عمیقی بر تغییرات قوانین پناهندگی کانادا و بهویژه بر ایرانیان مقیم و پناهجویان خواهد داشت. با وجود سازوکارهایی مانند PRRA و ADR که حمایتهای محدودی ارائه میدهند، پیچیدگیهای قانونی در حال افزایش است. بنابراین، برای جامعه ایرانیان بسیار ضروری است که این تحولات را با دقت پیگیری کرده، اطلاعات دقیق کسب کنند و به موقع از مشاوره حقوقی تخصصی بهرهمند شوند. آینده این لایحه و تاثیر نهایی آن بر ایرانیان در کانادا، به تصمیمات آتی پارلمان بستگی دارد. برای دریافت مشاوره با ما در تماس باشید.
منابع: